احمدرضا بریلویبَریلْوی، احمدرضا، ملقب به عبدالمصطفی، از عرفا و دانشمندان و مؤلفان شبه قاره و بنیانگذار مکتب بریلوی (۱۲۷۲ـ۱۳۴۰/ ۱۸۵۶ـ۱۹۲۱) می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - شجر نامه بَریلْوی ۳ - مخالفت بریلوی باتطبیق آیه های قرآن با یافته های علمی ۴ - مخالفت بریلوی با وهابیان ۵ - مخالفت بریلوی با هندوها برای مبارزه با انگلیس ۶ - پیروان مکتب بریلوی ۷ - بریلوی بنیانگذار مکتب بریلوی ۸ - تأسیس مکتب بریلوی ۹ - مبادی مکتب بریلوی ۱۰ - ضرورت وجود غوث از نگاه بریلوی ۱۱ - عقیده بریلوی به امام مهدی ۱۲ - برخی از آرا و عقاید بریلویان ۱۳ - حمایت بریلویان از تشکیل کشور پاکستان ۱۴ - سازمان‌ها ی وابسطه به بریلویان ۱۵ - مدارس دینی بریلویان ۱۶ - فهرست منابع ۱۷ - پانویس ۱۸ - منبع ۱ - بیوگرافی احمد رضا بَریلْویاو تبار افغانی داشت و پیرو مذهب حنفی و طریقه قادری بود. در بریلی، ایالت اُتراپرادش در شمال هند به دنیا آمد و همان‌جا درگذشت، جدّ او رضاعلی از علما بود و پدرش نقی علی، سهم زیادی در آموزش او داشت. احمدرضا متون درسی و علوم اسلامی را نزد پدرش، که از مخالفان وهابیان بود، آموخت و از طریق او معارف حوزه فرنگی محل (خاندانی از متکلمان و عرفای هند) را، که قویاً متکی بر آثار فرهنگی ایرانیان بود، فراگرفت. مانند پدر، طریقت را از سید آل رسول حسینی مارِهْروی (متوفی ۱۲۹۶) ـ که اسناد حدیث از عبدالعزیز دهلوی داشت ـ اخذ کرد و اسناد حدیث را از احمد زینی دحلان، مفتی شافعیان در مکّه که از مخالفان وهابیان بود، و اجازه سلسله قادریّه را از شیخ حسین بن صالح ـ امام فرقه شافعیان در حجاز ـ اخذ کرد و در چهارده سالگی تحصیل خود را به اتمام رساند. [۱]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۴، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۲]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۱۸۲، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۳]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۵۲۳، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۴]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۱، ص۴۲، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۵]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۱، ص۴۵، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۶]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۸۵، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
در ۲۲ سالگی به منصب افتا دست یافت. وی به تدریس نیز می‌پرداخت و سیدمحمد محدث کَچْهوچهوی از جمله شاگردان اوست؛ از میان فرزندان وی، محمدحامد رضاخان و محمد مصطفی رضاخان از علما بودند؛ خلفای او در شبه قاره و خارج از آن بیش از صد تن اند [۷]
محمد مسعود احمد، «احمدرضا خان بریلوی»، ترجمه شاهد چوهدری، (مقاله منتشر نشده).
[۸]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۸، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
و حتی بسیاری از علمای مکّه و مدینه خلیفه او بوده اند [۹]
مشیرالحسن، ج۱، ص۳۷۰، پانویس ۱۵، جنبش اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۷ش.
. احمدرضا به تفسیر، حدیث، فقه، کلام، عرفان، حکمت و ریاضیات پرداخته بود و به قولی بیش از هزار کتاب و رساله کوچک و بزرگ به زبانهای عربی و فارسی و اردو از او باقی‌مانده است [۱۰]
مشیرالحسن، جنبش اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، ج۱، ص۳۶۵، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۷ش.
[۱۱]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۸۶، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
[۱۲]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۸، ص۴۲، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۱۳]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۸، ص۴۴، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
که در بسیاری از آنها فرهنگ ایران جلوه‌ای آشکار دارد؛ او اشعاری به فارسی نیز سروده است که در آنها به استقبال غزلیات حافظ و عراقی همدانی و مثنوی مولوی رفته است [۱۴]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۳ـ۹۴، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
[۱۵]
احمدرضا بریلوی، حدائق بخشش، ج۲، ص۲، دهلی ۱۴۰۳.
[۱۶]
احمدرضا بریلوی، حدائق بخشش، ج۲، ص۱۴ـ۱۵، دهلی ۱۴۰۳.
[۱۷]
احمدرضا بریلوی، حدائق بخشش، ج۲، ص۷۲ـ۸۱، دهلی ۱۴۰۳.
پاره‌ای از آثار او نیز حواشی بر آثار علمای ایران است. [۱۸]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۸۶، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
مجموعه فتاوی او به نام العطایاالنبویه فی الفتاوی الرضویه در دوازده مجلد بزرگ گرد آمده است.
۲ - شجر نامه بَریلْویبریلوی شجره نسب روحانی خود در طریقه قادریه را در اجازه روایتی برای سید عبدالکبیر ادریسی فاسی، محدث غرب، ذکر کرده و آن را به معروف کرخی و از او به امام رضا علیه‌السلام، امامان پیشین تا امام علی علیه‌السلام و پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم رسانده است. [۱۹]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۸۷ـ۸۸، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
او کراراً به شئون خارق العاده و کرامات امامان شیعه اشاره می‌کند و کتابی در مناقب اهل بیت تألیف کرده و منظومه‌ای در ستایش آنان موسوم به شجره طیبه اصل‌ها ثابت و فرع‌ها فی السماء سروده است [۲۰]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۸۷ـ۹۰، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
[۲۱]
احمدرضا بریلوی، حدائق بخشش، ج۲، ص۳۲ـ۳۶، دهلی ۱۴۰۳.
[۲۲]
احمدرضا بریلوی، حدائق بخشش، ج۲، ص۴۲، دهلی ۱۴۰۳.
[۲۳]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۱۰۱، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۲۴]
رحمان علی، تذکره علمای هند، ج۱، ص۱۷، لکهنو ۱۳۳۲/ ۱۹۱۳.
۳ - مخالفت بریلوی باتطبیق آیه های قرآن با یافته های علمیبریلوی با کسانی که در تفسیر مبانی دینی، سعی در تطبیق آیه های قرآن با یافته های علمی داشتند، از جمله سِرْ سیداحمدخان و پیروان او، سخت مخالفت می‌کرد [۲۵]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۲۳۶ـ۲۳۷، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
.
۴ - مخالفت بریلوی با وهابیاناو با وهابیان (و به قول او: نجدیان) نیز مخالف بود و در برانگیختن سنیان هند و حجاز برضدّ ایشان سعی بلیغ کرد؛ و در تخطئه دیوبندیان و جماعتی که به تأسیس ندوة العلما برخاستند و آرائی کم و بیش مشابه با وهابیان دارند، اهتمام تمام داشت و در رد ایشان و وهابیان، مجموعاً بیش از دویست اثر پدید آورد [۲۶]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۸، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۲۷]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۸، ص۴۳، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۲۸]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۲، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
[۲۹]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۱۴۲، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
[۳۰]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۱۵۲ـ۱۵۳، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
[۳۱]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۲۴۰ـ ۲۴۸، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
[۳۲]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۲۵۰ـ۲۵۱، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
این آرا، واکنش‌هایی در عربستان پدید آورد. [۳۳]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۲، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
۵ - مخالفت بریلوی با هندوها برای مبارزه با انگلیسهمچنین احمدرضا سازش و اتحاد و تسامح با هندوان را برای مبارزه با انگلیس مطلقاً مردود می‌دانست و وحدت ملی و قومی مسلمانان و هندوان را نفی می‌کرد. کوشش گاندی برای جلب نظر وی بی نتیجه ماند و بریلوی حتی از دیدار با اوامتناع کرد و وی را دشمن مسلمانان معرفی کرد و در بسیاری موارد حکم تحریم برضد انگلیس را خلاف شرع می‌دانست و به مخالفت با آن برمی خاست [۳۴]
حسین حلمی، در عامر قادری، ج۱، ص۱۱۶ـ۱۲۵، المدارج السنیة فی الرد علی الوهابیة، ترجمه عبدالعلیم قادری، استانبول ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۳۵]
مشیرالحسن، جنبش اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، ج۱، ص۳۶۶، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۷ش.
. او از سویی با انگلستان رفتاری خصومت آمیز داشت و از سوی دیگر رهبران مبارزه با انگلیس و نظریاتشان را تخطئه می‌کرد و با کسانی که هند را دارالحرب (سرزمین تحت سلطه کافران حربی و دشمن اسلام) می دانستند به مقابله برمی خاست و هندوستانِ تحت سلطه انگلیس را دارالاسلام قلمداد می‌کرد. وی در اثبات این مدعا رساله‌ای مستقل نوشت و به دلیل این گونه برخورد‌ها متهم به طرفداری از انگلیس شد [۳۶]
مشیرالحسن، جنبش اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، ج۱، ص۳۶۵ـ۳۶۶، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۷ش.
[۳۷]
مشیرالحسن، ج۱، ص۳۷۱، پانویس ۲۴، جنبش اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۷ش.
[۳۸]
حسین حلمی، در عامر قادری، ج۱، ص۱۱۶، المدارج السنیة فی الرد علی الوهابیة، ترجمه عبدالعلیم قادری، استانبول ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
.
۶ - پیروان مکتب بریلویآرامگاه بریلوی در بریلی زیارتگاه است و طاق و رواقی دیدنی دارد. در هند و پاکستان میلیون‌ها نفر خود را پیرو مکتب او می‌شمارند و از او با عنوان اعلیحضرت یاد می‌کنند [۳۹]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۶، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
و او را تازه کننده دین در آغاز سده چهاردهم می‌انگارند. [۴۰]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۸، ص۴۵، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
کتاب‌ها و مقالات فراوانی به شرح احوال، آثار و نظریات او اختصاص یافته است. [۴۱]
«احمدرضا خان بریلوی»، ترجمه شاهد چوهدری، (مقاله منتشر نشده).
۷ - بریلوی بنیانگذار مکتب بریلویبریلوی بنیانگذار مکتبی به همین نام است. این مکتب آمیزه‌ای است از تسنن و تصوّف که وجه اخیر در آن نمایان‌تر است. مکتب بریلوی تا حدود زیادی بر آرای شیخ عبدالحق محدث دهلوی متکی است که در نوشته های احمدرضا به آثار او بسیار استناد می‌شود. [۴۲]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۵۷، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۴۳]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۹۰، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۴۴]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۱۳۱، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۴۵]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۸۶، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
[۴۶]
اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/ ۱۹۶۴ـ ۱۹۸۹، ذیل «بریلوی»، ذیل «بریلوی» (از ظهوراحمد اظهر).
[۴۷]
مشیرالحسن، جنبش اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، ج۱، ص۳۶۳، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۷ش.
.
۸ - تأسیس مکتب بریلویعلت این مکتب برای مقابله با آرای ابن تیمیه، محمد بن عبدالوهاب و مروّجان هندی آثار وی، مانند شاه اسماعیل دهلوی، تأسیس شده است و مبادی آنها را بشدت تخطئه می‌کند. احمدرضا، ابن تیمیه را «ضالّ و مضلّ» [۴۸]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد،، ص ۶۹، پانویس، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
و اسماعیل دهلوی را «طاغیة النجدیة» و کتاب او را «کفریات» می شمارد [۴۹]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۲۴۱، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
[۵۰]
مشیرالحسن، ج۱، ص۳۶۹،پانویس ۴، جنبش اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۷ش.
.
۹ - مبادی مکتب بریلویمبادی این مکتب چنین است: ۱) وحدت وجود [۵۱]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۸۷، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۵۲]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۲۴۹، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
؛ ۲) توحید رسالت که وجود عالم را موقوف بر وجود ختمی مرتبت می‌داند [۵۳]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۸۶ـ۸۷، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
۳) وجود دائمی چهل تن به عنوان ابدال، و شماری از اولیاءالله، در میان امّت اسلام که به برکت آنان، بلا‌ها دفع و رحمت‌ها و نعمتهای الهی نازل می‌شود. [۵۴]
اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/ ۱۹۶۴ـ ۱۹۸۹، ذیل «بریلوی»، ذیل «بریلوی» (از ظهوراحمد اظهر).
۱۰ - ضرورت وجود غوث از نگاه بریلویبریلوی نظریه‌ای با عنوان «ضرورت وجود غوث» عرضه کرده و در آن وجود امام حیّ و حاضر را ضروری می‌داند و ولایت تکوینی را در خور کسانی می‌شمارد که حکومت ظاهری را در اختیار نداشته اند؛ و بیش‌تر افرادی که او مصداق شناخته شده غوث می‌شمارد، امامان شیعه اند. به عقیده وی، پس از پیامبر و سه خلیفه، یکایک امامان تا امام عسکری علیه‌السلام به مرتبه غوثیت رسیدند و پس از آنها، غوث‌ها نایبان همین امامان بودند تا نوبت به عبدالقادر گیلانی رسید که افراد پس از او نایب وی خواهند بود تا سرانجام امام مهدی به مقام غوثیت کبری نایل شود. ۱۱ - عقیده بریلوی به امام مهدیبریلوی اصل عقیده به مهدی را مسلم می‌داند و با استفاده از پاره‌ای منابع ظهور او را در ۱۸۰۰ هجری قمری پیش بینی می‌کند [۵۵]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۰ـ۹۱، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
[۵۶]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۸۴، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
. به اعتقاد او مهدی حکومت حقّه ظاهری و غوثیت را باهم خواهد داشت. در پاره‌ای از سروده های وی، مهدی شخصیتی زنده است که نباید در انتظار تولد او بود. در یکی از اشعارش جایگاه مهدی را، در این اعصار، در جهان ارواح می‌داند [۵۷]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۱، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
[۵۸]
احمدرضا بریلوی، حدائق بخشش، ج۲، ص۷۰، دهلی ۱۴۰۳.
[۵۹]
احمدرضا بریلوی، حدائق بخشش، ج۲، ص۷۲، دهلی ۱۴۰۳.
. در مکتب بریلوی، به دلیل نفوذ عمیق تفکر شیعی در عالم تصوف، عناصر فراوانی از تشیع راه یافته و امامان شیعه از قداست بسیار برخوردارند. [۶۰]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۸۷، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
۱۲ - برخی از آرا و عقاید بریلویانتأکید بر شفاعت [۶۱]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۸۷، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۶۲]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۱۳۵ـ۱۳۷، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۶۳]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۱۳۳، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
؛ ۲) اصرار بر امکان و وقوع کرامات بسیار برای اولیا؛ ۳) عقیده به شئون و مقامات و اقتدار و تصرفات خارق العاده برای پیامبر و اولیا پس از مرگ در برزخ [۶۴]
اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/ ۱۹۶۴ـ ۱۹۸۹، ذیل «بریلوی» (از ظهوراحمد اظهر).
و پافشاری بر مشروعیت نذر برای اولیا و استمداداز ایشان [۶۵]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۱، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
۴) تأکید بر برگزاری مراسم به مناسبت سالروز تولد و وفات پیشوایان دین و طریقت و زیارت خاکجای آنان، بنا کردن بارگاه بر آرامگاههایشان و احترام به مقابر و توسل جستن به آنها [۶۶]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، ج۸، ص۴۴، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۶۷]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۱ـ ۹۲، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
[۶۸]
رحمان علی، تذکره علمای هند، ج۱، ص۱۷، لکهنو ۱۳۳۲/ ۱۹۱۳.
۵) مخالفت با وهابیان. حکومت سعودی را پرورده سیاست انگلیس می‌دانند [۶۹]
محمد عاشق پهلتی، القول الجلی فی ذکر آثار الولی، ج۱، ص۵۴۷ ـ ۵۴۸، با اختتامیه‌ای به قلم ابوالحسن زید فاروقی، چاپ ابوالنصر انس فاروقی، دهلی ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
و سعودیان نیز ورودکتابهای بریلویان را به عربستان ممنوع کرده‌اند و ایشان را خارج از اسلام می‌دانند. [۷۰]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۲، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
برخوردهای میان بریلویان و دیوبندیان که آرای آنها کم و بیش مشابهتی با وهابیان دارد گاه چنان شدت می‌یابد که برخوردهای فرقه‌ای دیگر را تحت الشعاع قرار می‌دهد [۷۱]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۲ـ۹۳، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
۶) تجلیل و تقدیس فراوان از سه خلیفه و بلکه از قاطبه کسانی که اهل سنت آنها را از صحابه رسول صلّی اللّه علیه وآله وسلّم می‌شمارند، چنانچه فاضل بریلوی در بزرگداشت معاویه کتاب جداگانه‌ای تألیف کرده است [۷۲]
رحمان علی، تذکره علمای هند، ج۱، ص۱۷، لکهنو ۱۳۳۲/ ۱۹۱۳.
[۷۳]
احمدرضا بریلوی، المستند المعتمد بناء نجاة الابد، ج۱، ص۱۴۲ـ۱۴۳، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳.
۷) عقیده به مسدود بودن باب اجتهاد و این‌که همه مسلمین باید از یکی از چهار امام معروف سنّی پیروی کنند. (بریلوی اثر مستقلی هم در ردّ دعوی سنّیانی که تقلید مطلق از یکی از چهار مذهب را نمی‌پذیرند نوشته و در آن بویژه از نذیر حسین دهلوی سخت انتقاد کرده است) ۸) ستایش بسیار از برخی صوفیان، بویژه عبدالقادر گیلانی پیشوای سلسله قادریه [۷۴]
احمدرضا بریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ج۱، ص۱۱۵، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳.
[۷۵]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۵، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
که مراسم سالگرد درگذشت او را با شکوه بسیار در یازدهم ربیع الاول هر سال برگزار می‌کنند [۷۶]
اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/ ۱۹۶۴ـ ۱۹۸۹، ذیل «بریلوی»، ذیل «بریلوی» (از ظهوراحمد اظهر).
۱۳ - حمایت بریلویان از تشکیل کشور پاکستانبریلویان اتحاد با هندوان را سرسختانه رد می‌کردند و از نظریه دو قومیتی مردم شبه قاره که به تقسیم این سرزمین و تشکیل کشور پاکستان منجرشد، حمایت می‌کردند [۷۷]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۵، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
و در این باره مواضعی نزدیک به موضع برخی از شخصیتهای سیاسی و اجتماعی، مانند محمد علی جناح و فاطمه جناح وآقاخان، داشتند [۷۸]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۵ـ۹۶، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
در ۱۳۳۶/۱۹۱۷،
۱۴ - سازمان‌ها ی وابسطه به بریلویانبریلویان سازمانی به نام «رضای مصطفی» تأسیس کردند که هدف آن پیشرفت اسلام و اتحاد و اصلاح وضع مسلمانان بود. «انصارالاسلام» نیز از دیگر سازمانهای آنها بود. چهار سال پس از وفات احمدرضا، خلیفه او نعیم الدین مرادآبادی، سازمانی سیاسی ـ مذهبی به نام «کنفرانس سراسر هند» در مرادآباد تشکیل داد که شعبه هایی در سراسر هند داشت. این سازمان در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ از استقلال پاکستان حمایت کرد [۷۹]
«احمدرضا خان بریلوی»، ترجمه شاهد چوهدری، (مقاله منتشر نشده).
و پس از تشکیل کشور پاکستان، جای خود را به «جمعیت العلمای پاکستان» داد (۱۳۲۷ ش /۱۹۴۸) که از احزاب فعال در دوره ضیاءالحق بود. [۸۰]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۵ـ۹۶، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
«منهاج القرآن» از دیگر تشکیلات بریلویان در پاکستان است که بیش‌تر جنبه فرهنگی ـ دینی دارد و دارالافتاء مرکزی بریلویان در بریلی است. محمد منّان رضا، نبیره احمد رضا خان، از پیشوایان اخیر آنان است.
۱۵ - مدارس دینی بریلویانبریلویان مدارس دینی پرشماری در هند و پاکستان دارند، از جمله دارالعلوم اشرفیه مبارکپور هند (تأسیس: ۱۳۲۶/۱۹۰۸) جامعه حبیبیه (تأسیس: ۱۳۲۹ ش /۱۹۴۰) و دارالعلوم غریب نواز (تأسیس: ۱۳۴۴ ش /۱۹۶۵) هردو در الله آباد [۸۱]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۶ـ۹۹، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
جامعه نعیمیه در مرادآباد؛ جامعه رضویه منظرالاسلام در بریلی که احمدرضا در ۱۳۲۲ تأسیس کرده است. [۸۲]
«احمدرضا خان بریلوی»، ترجمه شاهد چوهدری، (مقاله منتشر نشده).
بریلویان در ۱۳۵۱ ش /۱۹۷۲ در پاکستان حدود ۱۲۴ مدرسه داشته اند (حافظ نذر احمد، جاهای متعدد) و مراکز پژوهشی معروفی نیز در کراچی، لاهور، مبارکپور، منچس‌تر و استانبول دارند [۸۳]
«احمدرضا خان بریلوی»، ترجمه شاهد چوهدری، (مقاله منتشر نشده).
[۸۴]
اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، ج۱، ص۹۶، دهلی نو ۱۳۷۴ش.
۱۶ - فهرست منابع(۱) حافظ نذراحمد، جائزه مدارس عربیه مغربی پاکستان، لاهور ۱۳۹۲/۱۹۷۲. (۲) اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/ ۱۹۶۴ـ ۱۹۸۹، ذیل «بریلوی» (از ظهوراحمد اظهر). (۳) محمدفیض احمد اویسی، امام احمدرضا اور علم حدیث، لاهور ۱۴۰۰/۱۹۸۰. (۴) احمدرضابریلوی، حدائق بخشش، دهلی ۱۴۰۳. (۵) احمدرضابریلوی، الدولة المکّیة بالمادّة الغیبیّة، ضمیمة اثبات النبوّة، از احمد فاروقی سرهندی، استانبول ۱۹۸۳. (۶) احمدرضابریلوی، المستند المعتمد بن اء نجاة الابد، ضمیمة المعتقد المنتقد، از فضل الرسول قادری، استانبول ۱۹۸۳. (۷) محمد عاشق پهلتی، القول الجلی فی ذکر آثار الولی، با اختتامیه‌ای به قلم ابوالحسن زید فاروقی، چاپ ابوالنصر انس فاروقی، دهلی ۱۴۰۹/۱۹۸۹. (۸) اکبر ثبوت، مدارس اسلامی هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، دهلی نو ۱۳۷۴ش. (۹) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر وبهجة المسامع و النواظر، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹. ۱۰- حسین حلمی، در عامر قادری، المدارج السنیة فی الرد علی الوهابیة، ترجمه عبدالعلیم قادری، استانبول ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛ (۱۱) رحمان علی، تذکره علمای هند، لکهنو ۱۳۳۲/ ۱۹۱۳. (۱۲) محمد مسعود احمد، «احمدرضا خان بریلوی»، ترجمه شاهد چوهدری، (مقاله منتشر نشده). (۱۳) مشیرالحسن، جنبش اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۷ ش. ۱۷ - پانویس
۱۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «احمدرضا بریلوی »، شماره۱۱۶۴. |